Erzincan’da Basının Kısa Tarihçesi

0
635

Şefik ARAS

“Basın” deyince akla öncelikle Gazete, Mecmua, Dergi gibi yayımlar gelmektedir. Basın; haber toplama, yorumlama ve yayma müessesesi olarak tanımlanır.

Çağımızda hızla gelişen ve güçlenen Basın, toplumda “Dördüncü Kuvvet” adını almıştır. İnsanın etrafında ve dünyada olup bitenleri öğrenmek ihtiyacından doğan Basın, artık sadece bir haber organı değil, aynı zamanda toplumun daha iyiye yönelmesinde uyarıcı görev yapması gereken bir kamu kuvvetidir de… Basın’ın hemen her yerde “Dördüncü Kuvvet” olarak kabullenilmesi bundandır.

Erzincan’da Basın’ın çok uzun bir geçmişi yoktur. Kaldı ki, bu konuda yapılacak araştırmalar için, sağlam kaynaklar bulmak da mümkün olamamaktadır. Yegâne kaynak, Erzincan’da Basın’ın oluşup gelişmeye başladığı 1940 yıllarından bu yana Basın’ın bizzat içinde olanlardır.

Bu kişilerden biri olarak, benden “Erzincan’da Basın’ın Geçmişi” konusunda bir yazı yazmamı, araştırmacı dostlarım istedi. Bu tür bir yazının gelecekte bu konuyu araştıracak olanlara ışık tutacağı, kaynak olacağı belirtildi.

Araştırmacı dostumuz Fahri Taş, Erzincan Basını konusunda yapmak istediği araştırma sırasında hiçbir kaynak bulamadığını, hiç olmazsa şu anda bilinenlerin yayınlanmasının ileriye dönük bir hizmet olacağını hatırlattı. Bu hatırlatma iledir ki, gelecek kuşaklara yararı olur, düşüncesi ile bildiklerimi yazmayı görev saydım…

Basın’ın matbaanın icadı ile doğup geliştiği bilinmektedir. O nedenledir ki, Erzincan’da da Basın, Erzincan’da kurulan matbaa ile doğmuştur.

İlde ilk düzenli gazetenin, 1940 yılında Vilayet Matbaasında basılan “Yeni Erzincan” olduğunu görmekteyiz. Haftalık olarak yayın hayatını sürdüren bu gazete, 1950 yılına kadar devam etmiştir. 1950 yılında meydana gelen iktidar değişikliğinden sonra, Özel İdareye ait olan Vilayet Matbaası, alınan kararla kiraya verilmiştir. Matbaayı kiralayan Sadullah Erim Manisalı bir gazeteci, kendisine ortak yaptığı Eyüp Bezirci ile birlikte “Demokrat Erzincan” adlı ilk günlük gazeteyi çıkarmaya başlamıştır.

Erzincan’da ilk günlük gazetenin çıkmaya başladığı 1950 yılının sonlarından sonraki yıllarda, ilin basın hayatında bir canlanma ve gelişmenin olduğu görülmektedir. Nitekim hemen bir yıl sonra, yine o tarihte İstanbul’dan Erzincan’a gelen ve fakat aslında Erzincan’lı olan Cahit Şenol’un girişimi ile “Halkın Sesi” adlı bir gazete daha çıkmaya başlamıştır. Bu gazetenin yöneticileri arasında Av. Mustafa Yıldırım da bulunmuştur.

1953 yılında, Erzincan’da, “Öz Erzincan” yayın hayatına girmiştir. Günlük olarak yayınlanmaya başlayan Öz Erzincan’ı, Kemahlı Suphi Özdemir kurmuştur. Bu gazete daha sonra el değiştirmiş, Refik Kurdoğlu ve Hüseyin Tiryaki Öz Erzincan’ı devralmıştır. Daha sonraları sadece Hüseyin Tiryaki tarafından çıkarılan Öz Erzincan, yine el değiştirmiş, önce Hüseyin Tiryaki, Hüseyin Ercan ve Şefik Aras ortaklığınca devam ettirilmiştir. 1965 yılından sonra ise “Öz Erzincan” Şefik Aras, Özdemir Bitlis tarafından, genişletilerek ve gazete ebadı büyütülerek yayın hayatında tutulmuştur. Gazetenin yayını halen devam etmektedir.

Erzincan’da, 1954 yılından sonra, önce “Yeşil Eğin” sonra “Kazankaya” adlı günlük gazeteler yayın hayatına girmiştir. Kazankaya ve Yeşil Eğin gazeteleri, Kemaliyeli Mustafa Güven ve Necdet Güven tarafından çıkarılmıştır. Bu gazeteler yayınlarını,1965 yılında, Erzincan’da gazetelerin birleştirilmesi olayına kadar sürdürmüştür.

Erzincan’da 1954 yılında yayın hayatına giren diğer bir gazete, “Fırat” adlı günlük gazete olmuştur. Bu gazete, kurulan Fırat Matbaasında Hüseyin Ercan ve Ali Tanrıverdi ortaklığınca çıkarılmıştır. Daha sonra Hüseyin Ercan ayrılmış, Fırat Gazetesi yayın hayatını, 1960 yılına kadar sürdürmüştür.

1958 yılında, Hüseyin Ercan, devraldığı “Demokrat Erzincan”ı devam ettirmiş, daha sonraları, 1960 inkılâbından sonra bu gazetenin adı “Hür Erzincan” olmuştur. Yayınını bu ad altında sürdürmüştür.

1962 yılında, “Fırat Gazetesi” de el değiştirmiş, gazete Fehmi Bilyay, Ali Tanrıverdi ve Özdemir Bitlis tarafından çıkarılmıştır. Daha sonra bu gazeteye Öztürk Tokyürek de ortak olmuştur.

1960 yılı ortalarında, Erzincan’da tüm gazeteler “Birlik” adı altında toplanmış ve bu adla 0,90 ebatlı tek gazete yayınlanmaya başlamıştır. Ancak bu Birlik fazla devam etmemiş, 3 ay sonra dağılmaya başlamıştır. Erzincan’da yeniden, Öz Erzincan, Birlik, Yeşil Eğin ve Kazankaya gazeteleri günlük olarak çıkmaya başlamıştır. Birlik Gazetesi bir ara Mustafa Temeltaş, Aslan Uygun tarafından sürdürülmüştür.

Erzincan’da, 1955-60 yılları arasında adı geçen gazeteler dışında, İliç ilçemizde “Demokrat İliç”, Çayırlı’da “Çayırlının Sesi”, Kemaliye’de ise “Eğin” adlı gazeteler çıkmıştır. Ancak, bu gazeteler uzun ömürlü olmamıştır.

Erzincan’da halen, Öz Erzincan, Birlik ve Erzincan’ın Sesi adlı 3 günlük gazete yayın hayatını sürdürmektedir.

Erzincan’da Dergiler konusunda elimizde fazla bilgi yoktur. Ancak, 1961-63 yılları arasında “Ufuk” adlı aylık bir kültür dergisi yayınlanmıştır. Bu yıl içerisinde Erzincan’da önce “Muştu” daha sonra da “Mengüceli” adlı iki aylık dergi yayına girmiştir.

Yazımızın başında, basının gelişmesinin matbaa ile paralellik gösterdiğini belirtmiştik. Nitekim Erzincan’da bu yıl içerisinde yayın hayatına giren iki aylık dergi, “Ermat” adı ile kurulan matbaada basılabilme olanağı bulmuştur.

Öteki yörelerdeki basın gibi, Erzincan basınının da Basının fonksiyonları yönünden mükemmel olduğu söylenemez. Fakat yetersiz imkanlar içerisinde, yine de Erzincan’da Erzincan’ın sorunlarına eğilen, Erzincan halkının gözü ve kulağı olma çabasında olan bir basın vardır. Ve bu basın, gerçekten bir çok yöreden ileri seviyedir. Erzincan’da yayınlanmakta olan Öz Erzincan adlı günlük gazetenin, Basın – Yayın Genel Müdürlüğünce düzenlenen, Anadolu Basınını Özendirme Yarışmalarında, 1975 yılında Makale dalında birincilik, 1976 yılında (En Az Dizgi Yanlışı) dalında ikincilik ödülü almış olması, Erzincan’daki mahalli basının niteliği konusunda olumlu işaretler sayılmaktadır.

Şefik ARAS

Mengüceli Dergisi
Ocak 1980 – Yıl: 1, Sayı: 7


Erzincan Nostalji
Arşivi

YORUM YAP

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz